"Dünyanın yükselişinden ve düşüşünden her insan sorumludur" ifadesi çok yaygındır. Bu ifadenin kökenleri, "Değişimler Kitabı", "Büyük Öğrenme" ve "İtidal Doktrini" (Zhong Yong) gibi klâsiklere kadar uzanabilir ve Mencius'un araştırmasında en yoğun şekilde bulunur.
"Dünyanın yükselişinden ve düşüşünden her insan sorumludur" sözü, Gu Yanwu'nun "Okuma Notlarım" (Ri Zhi Lu) adlı kitabına kadar götürülebilir; bu, başlangıçta tüm toplum ahlâki bir çöküş yaşadıysa, o zaman sıradan insanların bile onu kurtarmak için ayağa kalkması gerektiği anlamına geliyordu. 1915 yılında Liang Qichao, Japonya ile eşit olmayan bir anlaşma imzalayan Çin Cumhuriyeti hükümetinin aşağılandığını hissetti ve "Acı Mahkûmiyet" başlıklı bir makale yazdı. Liang, ulusal utancı temizlemenin anahtarının "neslimizi yenilemek" olduğuna inanıyordu: "Gu Yanwu’nun dediği gibi, her insan dünyanın yükselişinden ve düşüşünden sorumludur."
Xi Jinping, "Dünyanın yükselişinden ve düşüşünden her insan sorumludur" ifadesini defalarca alıntılamıştır. Eylül 2014'te Çin Halkının Japon Saldırganlığına Karşı Direnme Savaşı ve Dünya Anti-Faşist Savaşı zaferinin 69. yıldönümü münasebetiyle düzenlenen sempozyumda şunları söyledi: “Çin Halkının Japon Saldırganlığına Karşı Direnme Savaşı'nın muhteşem sürecinde, büyük bir direniş savaşı ruhu oluştu. Çin halkı, ‘Dünyanın yükselişinden ve düşüşünden her insan sorumludur’ şeklindeki vatansever duygusunu tüm dünyaya göstermiştir.”
天下兴亡,匹夫有责
“天下兴亡,匹夫有责”流传极广。形成这一观念的思想渊源,可以追溯于《周易》《大学》《中庸》等典籍,以孟子之学最为集中。而“天下兴亡,匹夫有责”的说法则可溯源于顾炎武《日知录》,本意是指若整个社会出现道德沉沦,那么即使是普通民众也应当奋起救赎。1915年,梁启超有感于民国政府与日本签订不平等条约的屈辱,写下《痛定罪言》一文,认为欲雪国耻的关键在于“我辈之自新”:“斯乃真顾亭林所谓‘天下兴亡,匹夫有责’也。”
习近平多次引用“天下兴亡,匹夫有责”这句话。2014年9月,他在纪念中国人民抗日战争暨世界反法西斯战争胜利69周年座谈会上指出,在中国人民抗日战争的壮阔进程中,形成了伟大的抗战精神,中国人民向世界展示了“天下兴亡,匹夫有责”的爱国情怀。
1.