Tarımsal üretimde hane bazında sözleşmeli sorumluluk sistemi, çiftçilerin hane bazında kolektif ekonomik organizas- yonlarla imzaladığı sözleşmelere işaret eder. Bu sistemde ana üretim araçları yine kolektif bir örgüte aittir ve verilen emeğin karşılığını alma prensibi uygulanır. Üretim ile işletme faaliyetle- rinde bir kolektif örgüt ve haneler bazen işbirliği içindedir, bazen de haneler bağımsız çalışma yürütürler. Söz konusu sistem, hem 1980’lerin başında Çin’in ana kesiminin kırsal bölgelerinde uygulanan önemli bir reform programı, hem de kırsal kesimlerde arazi sistemindeki önemli bir dönüm noktası ve kırsal ekonomik sistem reformunun bir ürünüdür. Daha da önemlisi bu sistem, Çinli köylülerin büyük bir icadıdır. Tarım üretiminin hane başına düştüğü kırsal reform, Çin’in iç reformunda geniş bir sayfa açtı.
Anhui eyaletinin Fengyang ilçesindeki Liyuan komününe bağlı Xiaogang köyü eski sistemin kısıtlamasını kıran ve kendili- ğinden “hane başına sözleşme”yi uygulayan ilk bölgelerden biri konumunda.
Kasım 1978’de Xiaogang köyündeki 18 çiftçi, Yaşam ve Ölüm Belgesi’ni imzalayıp araziyi parselleyerek kiraladı. Köyde “hane başına arazi sürme, kendi kar ve zararlarının sorumlu- luğunu üstlenme” uygulaması başladı. Bu uygulama, tarımsal üretimde hane bazında sözleşmeli sorumluluk sistemi için bir ilk oluşturdu. Sichuan gibi diğer eyaletler de “hane grubuna göre üretim sözleşmesi” gibi benzer uygulamaları benimsedi. Böylece Çin’in kırsal reform süreci başladı.
ÇKP Merkez Komitesi Ocak 1982’de Ulusal Kırsal Çalışmalar Toplantısı Tutanağı’nı yayımladı ve üretimin hane başına düştüğü sözleşmeli sorumluluk sisteminin sosyalistkolektif ekonomiye dahil olduğu ilk kez teyit edildi. Sonrasında sistem ülke geneline yayıldı. Böylece Çin’in köylerinin görünü- münde muazzam değişiklik yaşandı.
Çin’in köylerinin üretimde hane bazında sözleşmeli sorum- luluk sistemini uygulamasının ardından, hem kolektif işletimin avantajlarından faydalanıldı, hem de çiftçilerin bireysel üretim hevesi harekete geçirildi; hem dağınık yapılan küçük ölçekli, hem de toplu yürütülen nispeten büyük ölçekli işletme modelle- rine uyum sağlandı. İş gücü verimini artıran, kırsal ekonominin kapsamlı gelişmesini sağlayan, çiftçilerin çoğunun yaşam standartlarını iyileştiren bu sistemin, Çin’de tarım alanının özelliklerine ve kırsal üretkenliğin gelişme ve yönetim düzeyine adapte olan daha iyi bir ekonomi biçimi olduğu uygulamalarla ispatlanmıştır.
家庭联产承包责任制
家庭联产承包责任制，又称“大包干”，是由农户以家庭为单位同集体经济组织签订承包合同，主要生产资料仍归集体所有，分配方面实行按劳分配原则，生产经营活动中集体和家庭有分有合。家庭联产承包责任制是20世纪80年代初期中国大陆农村推行的一项重要改革，是农村土地制度的重要转折和农村经济体制改革的产物。更为重要的是，这一制度是中国农民的伟大创造，以“包产到户”为标志的农村改革拉开了中国对内改革的大幕。
安徽省凤阳县梨园公社小岗村是较早冲破旧体制限制，自发采取“包干到户”的地区。1978年11月，小岗村18位农民签下《生死状》，将村内土地分开承包，实行“分田到户，自负盈亏”，开创了家庭联产承包责任制的先河。四川等其他一些省份也采取了“包产到组”等类似做法，开启了中国农村改革的进程。
1982年1月，中共中央印发《全国农村工作会议纪要》，第一次肯定“包产到户、包干到户”都是社会主义集体经济的责任制。此后，家庭联产承包责任制逐步在全国推开。中国农村的面貌由此发生了翻天覆地的变化。
中国农村普遍实行家庭联产承包责任制后，既发挥了集体统一经营的优越性，又调动了农民个人生产的积极性，既能适应分散经营的小规模经营，也能适应相对集中的适度规模经营，促进了劳动生产率的提高和农村经济的全面发展，提高了广大农民的生活水平。实践证明，家庭联产承包责任制是适应中国农业特点、农村生产力发展水平和管理水平的一种较好的经济形式。