Hakikat kriteri üzerine tartışma 40 yıldan fazla süre önce Deng Xiaoping gibi proleter liderlerin desteğiyle ÇKP bünye- sinde başlatılan bir münazaradır. Odaklanılan nokta ise gerçekçi olma ilkesi ve “iki tartışma götürmez konu”dur.
1970’li yılların ortasından sonuna kadar olan süreçte Çin, “iki tartışma götürmez konu” (Birincisi, Mao Zedong ne karar alırsa alsın desteklenmeli. İkincisi Mao Zedong’un tali- matlarına sonuna kadar riayet edilmeli)” olarak bilinen yanlış ilkeler, Çin’in gelişme yolunda büyük engeller yaratmıştır. Deng Xiaoping “iki tartışma götürmez konu”nun Marksizm düşüncesi ile örtüşmediğini, Mao Zedong Düşüncesi’nin doğru anlaşılması gerektiğini belirtmiştir. 10 Mayıs 1978’de ÇKP Merkez Komitesi Parti Okulu’nun dahili yayını olan Teorik Eğilimler dergisinde Uygulama Hakikati Sınamanın Tek Kriteridir başlıklı bir makale yayımlandı. Makalede sosyal uygulamaların hakikati sınayan tek kriter olduğu ifade edildi. Tüm teorilerde, “uygulamaların her daim sınanması” gibi temel Marksizm ilkelerinin kabul edilmesi gerektiği kaydedildi. Böylece “iki tartışma götürmez konu”nun teorik temeli çürütüldü. Aynı makale 11 Mayıs günü Guangming Günlüğü’nde yer aldı ve Xinhua haber ajansı tarafından ülke geneline aktarıldı, 12 Mayıs’ta Halkın Günlüğü ve Halk Kurtuluş Ordusu Gazetesi’nde de yayımlandı. Makalede “iki tartışma götürmez konu”nun hatalı olduğu ortaya koyuldu, akabinde ulusal boyutta hakikat kriterleri üzerine hararetli bir tartışma başladı.
Uygulama Hakikati Sınamanın Tek Kriteridir başlıklı makale yayımlandıktan sonra “iki tartışma götürmez konu”ya destek verenlerin baskısıyla karşılaşıldı. Bu kritik dönemde Deng Xiaoping önemli açıklamalarda bulundu; gerçekçi olmailkesini, her konuda gerçeklerden hareket etme görüşünü derin- lemesine izah etti. Tek adama tapma eğilimi, dogmatizm ve idealizmi ağır bir dille eleştirdi. Tüm ÇKP üyelerini özgür düşün- meye ve kalıplaşmış zihniyet eğilimini kırmaya çağırdı ve ülke genelindeki tartışmayı alevlendirdi. Teori yapıcılar başta olmak üzere toplumun her kesimi bu tartışmaya katıldı, basın saye- sinde tartışma geniş kitlelere ulaştı.
Hakikat kriterleri üzerine tartışma ÇKP’nin ideolojide ve teoride karmaşayı yok edip yeni ufuklar açma hususundaki en temel girişimidir, düşünceleri özgür bırakma hareketidir. Mevzubahis tartışma, ÇKP 11. Merkez Komitesi 3. Genel Kurul Toplantısı için teorik hazırlık niteliğindedir, Çin’i tarihi bir dönüm noktasına taşımıştır.
真理标准问题的大讨论
真理标准问题的讨论，是40多年前在邓小平等老一辈无产阶级革命家的领导和支持下，在全党全国范围内开展的一场大讨论，主要表现为实事求是和“两个凡是”的争论。
20世纪70年代中后期，中国面临着“两个凡是”（即：凡是毛主席做出的决策，我们都坚决维护；凡是毛主席的指示，我们都始终不渝地遵循）错误方针的严重阻碍。针对这种状况，邓小平多次旗帜鲜明地提出，“两个凡是”不符合马克思主义，我们要完整准确地理解毛泽东思想。1978年5月10日，中央党校内部刊物《理论动态》发表了《实践是检验真理的唯一标准》一文，鲜明指出，社会实践是检验真理的唯一标准，任何理论都要不断接受实践的检验等马克思主义的基本原理。这就从根本理论上否定了“两个凡是”。5月11日，这篇文章在《光明日报》公开发表，新华社向全国转发。12日，《人民日报》《解放军报》等同时全文转载。由于这篇文章从根本理论上否定了“两个凡是”的错误方针，因而立即引发了一场全国性的关于真理标准问题的热烈讨论。
《实践是检验真理的唯一标准》发表后，受到了坚持“两个凡是”观点的人的压制。关键时刻，邓小平发表重要讲话，深刻阐述了实事求是、一切从实际出发的基本观点，尖锐地批评了个人崇拜、教条主义和唯心论，号召全体党员解放思想、打破僵化，有力推动了以理论界为主、新闻界积极推动、社会各界广泛参与的理论问题大讨论。
真理标准问题的讨论，是中国共产党在思想上、理论上最根本的拨乱反正，是一场伟大的思想解放运动，为中共十一届三中全会的召开做了思想理论准备，直接推动了中国实现伟大历史转折。