Çin’e uygun bir siyasi sistem bulmak, yakın çağda Çin halkının karşı karşıya geldiği tarihi bir meseledir. Çin halkı bu meseleyi çözüme kavuşturmak için çetin bir arayış içine girdi. 1840 yılındaki Afyon Savaşı’ndan sonra Çin yavaş yavaş yarı koloni-yarı feodal bir topluma dönüştü. Tehlike içindeki halkı kurtarmak ve milletin kalkınışını gerçekleştirmek için Çin halkı ve sayısız idealist ülkenin durumuna uygun bir siyasi modeli yorulmadan araştırmaya başladı.
1911 Devrimi’nden önce Taiping İsyanı, Batılılaşma Hareketi, 100 Gün Reformu, Boksör Ayaklanması ve Qing Hanedanı sonlarında Yeni Düzen döneminde başarıya ulaşı- lamadı. Devrimden sonra Çin anayasal monarşi, krallık, parla- menter sistem, çok partili sistem ve başkanlık sistemi gibi modelleri denedi. Her türlü siyasi güç ve bu güçlerin temsilci- leri sırayla sahneye çıktı, fakat hiçbiri doğru modeli bulamadı. Toplumun eski geleneklerine dokunmadan kendi kendine gelişme hareketi, farklı adlar altındaki reformlar, eski usul çiftçi mücadelesi, kapitalist devrimcilik liderliğindeki demokratik devrim ya da Batı’nın siyasi sistemlerini aynen kopyalamak, bunların hiçbiri Çin milletinin vatanını kurtarma ve emperyalizm ve feodalizm karşıtı bir model kurma görevlerini gerçekleştir- mesini sağlayamaz, Çin’e siyasi ve sosyal istikrar getiremezdi. Hatta Çin’in güçlü ve müreffeh bir ülke olması ve halkın mutlu- luğu garanti edilemezdi.
ÇKP’nin kurulduğu günden itibaren Çin halkının yeniden kalkınışı görevini gerçekleştirmek adına devrim mücadelesinde büyük acılar yaşanmış, nihayetinde emperyalizm, feodalizm ve bürokratik kapitalizmin oluşturduğu üç büyük dağ devrilmiş, Çin milletinin egemeni olduğu yeni bir Çin inşa edilmiştir. Halkınegemenliği ÇKP’nin sonuna kadar taşıyacağı bir bayraktır. Halkın merkezi konumuna daima saygı göstermek, halkın egemenliğini teminat altına almak, ÇKP’nin en büyük amacıdır. Eylül 1949’da onaylanan geçici anayasa niteliğindeki ÇHSDK Ortak Programı’nda yeni Çin’in halk meclisi sistemini hayata geçireceği ilân edildi. Eylül 1954’te Birinci ÇUHM Toplantısı’nda onaylanan ÇHC Anayasası’nda şu maddeler yer alıyor: ÇHC’nin tüm yetkileri halkın elindedir. Yönetimle yetkili birim Ulusal Halk Meclisi ve yerel halk meclisi temsilcilikleridir. Bundan böyle ÇHC’nin temel siyasi sistemi Ulusal Halk Meclisi sistemidir.
Halk meclisi sistemi; ÇKP’nin liderliğinde ve halkın egemenliğinde ısrarcı olmayı gerektirir, hukuka bağlı organik bir temel siyasi düzenlemedir. Demokratik merkeziyetçilik, Çin’in milli organizasyon biçimi ve hareket yöntemlerinde baz aldığı ilkedir. Halk meclisi sistemi devlet yetkilerinin tek kanalda toplanmış halidir, ÇUHM Çin’in en yüksek yetki organıdır. Yerel halk meclisi temsilcilikleri ise yerel yetki organlarıdır. Halk, meclis sistemi ile devlet yönetimine katılır. Tüm seviyelerdeki meclis temsilcileri demokratik yöntemlerle seçilir, bu temsilciler halka karşı sorumludur ve halk tarafından denetlenir. Her düzey- deki yönetim, yargı ve savcılık birimleri, halk meclisi tarafından kurulur. Bu birimler de halkın denetimi altındadır. Karar alma, uygulama ve denetim yetkilerini makul şekilde paylaşan ulusal birimler, karşılıklı müzakere içindedir. Merkezi hükümetin lider- liği altında bölgeler harekete geçirilip, ulusal birliğin korunması ve her türlü kamusal görevin verimli şekilde yerine getirilmesi garanti edilir.
Çin’e özgü sosyalizm sisteminin önemli bir parçası olan halk meclisi sistemi, Çin’in yönetim sistemini ve kabiliyetini destekler. Çin halkının insanlığın siyasi sistem tarihine büyük bir katkısını teşkil eden söz konusu sistem; yakın çağda Çin’in siyasi hayatındaki acılı derslerden yapılan bir çıkarımdır, Çin toplumunun 100 yılı aşkın süre devam eden radikal değişim vegelişim tarihinin bir neticesidir, Çin halkının kabuğundan sıyrılıp kendi kaderini kavramasıyla gelen kaçınılmaz bir tercihtir. Halk meclisi sistemi 60 yıldan uzun bir süredir durmaksızın sağlam- laştırılmış, geliştirilmiş ve daha canlı hale getirilmiştir. Somut uygulamalar bu yeni siyasi sistemin; Çin’in koşulları ve gerçek- leriyle örtüştüğünü, sosyalizmin kıymetini ortaya koyduğunu, halkın egemenliğini ve Çin halkının yeniden kalkınışını garanti altına aldığını gösterir.
人民代表大会制度
在中国建立什么样的政治制度，是近代以后中国人民面临的一个历史性课题。为解决这一历史性课题，中国人民进行了艰辛探索。1840年鸦片战争后，中国逐步成为半殖民地半封建社会。为了挽救民族危亡、实现民族振兴，中国人民和无数仁人志士孜孜不倦寻找着适合国情的政治制度模式。辛亥革命之前，太平天国运动、洋务运动、戊戌变法、义和团运动、清末新政等都未能取得成功。辛亥革命之后，中国尝试过君主立宪制、帝制复辟、议会制、多党制、总统制等各种形式，各种政治势力及其代表人物纷纷登场，都没能找到正确答案。事实证明，不触动旧的社会根基的自强运动，各种名目的改良主义，旧式农民战争，资产阶级革命派领导的民主主义革命，照搬西方政治制度模式的各种方案，都不能完成中华民族救亡图存和反帝反封建的历史任务，都不能让中国的政局和社会稳定下来，也都谈不上为中国实现国家富强、人民幸福提供制度保障。
中国共产党自成立之日起，就以实现中国人民当家作主和中华民族伟大复兴为己任，进行艰苦卓绝的革命斗争，终于彻底推翻了帝国主义、封建主义、官僚资本主义三座大山，建立了人民当家作主的新中国，亿万中国人民从此成为国家和社会的主人。人民民主是中国共产党始终高举的旗帜。尊重人民主体地位，保证人民当家作主，是中国共产党的一贯主张。1949年9月，具有临时宪法地位的《中国人民政治协商会议共同纲领》庄严宣告，新中国实行人民代表大会制度。1954年9月，第一届全国人民代表大会通过的《中华人民共和国宪法》明确规定：中华人民共和国的一切权力属于人民。人民行使权力的机关是全国人民代表大会和地方各级人民代表大会。从此建立起中华人民共和国的根本政治制度——人民代表大会制度。
人民代表大会制度是坚持中国共产党的领导、人民当家作主、依法治国有机统一的根本政治制度安排。民主集中制是中国国家组织形式和活动方式的基本原则。在中国，人民代表大会统一行使国家权力，全国人民代表大会是最高国家权力机关，地方各级人民代表大会是地方国家权力机关。人民通过人民代表大会行使国家权力；各级人民代表大会都由民主选举产生，对人民负责、受人民监督；各级国家行政机关、审判机关、检察机关都由人民代表大会产生，对人大负责、受人大监督；国家机关实行决策权、执行权、监督权既有合理分工又有相互协调；在中央统一领导下，充分发挥地方主动性和积极性，保证国家统一高效组织推进各项事业。
人民代表大会制度是中国特色社会主义制度的重要组成部分，也是支撑中国国家治理体系和治理能力的根本政治制度。在中国实行人民代表大会制度，是中国人民在人类政治制度史上的伟大创造，是深刻总结近代以后中国政治生活惨痛教训得出的基本结论，是中国社会100多年激越变革、激荡发展的历史结果，是中国人民翻身作主、掌握自己命运的必然选择。60多年来，人民代表大会制度不断得到巩固和发展，展现出蓬勃生机活力。实践充分证明，这一新型政治制度是符合中国国情和实际、体现社会主义国家性质、保证人民当家作主、保障实现中华民族伟大复兴的好制度。