12 Aralık 1936’da, KMT’nin vatansever generallerinden Zhang Xueliang ve Yang Hucheng, Shaanxi eyaletinin Xi’an kentinde “askeri darbe” başlatarak, Chiang Kai-shek’i Japon Saldırganlara Karşı Direniş Savaşı’nda ÇKP ile birleşmeye zorladı. Tarihe Xi’an Olayı olarak geçen askeri darbe, “Çifte 12 Olayı” adıyla da biliniyor.
Japon emperyalistlerin adım adım sıkılaşan işgal girişim- lerine karşı ÇKP, 1935 yılında “Japon Saldırganlara Direniş ve Ülkenin Kuruluşu İçin Tüm Soydaşlara Mesaj”ı (1 Ağustos Deklarasyonu) yayımladı, direniş savaşı için ulusal birleşik cephe kurulması önerisinde bulundu. Böylece Çin halkının Japon saldırganlara direniş hareketinde yeni dalga yükseldi. Chiang Kai-shek’in uyguladığı “yabancı saldırganlara direnmek için önce yurt içinde barışı sağlama” politikası halk tarafından protesto edildi. Zhang Xueliang, Xi’an Olayı’ndan önce birçok kere Chiang Kai-shek’i iç savaşı durdurup ülkedeki tüm güçlerle birlikte yabancı işgallere direnmeye ikna etmeye çalışmış, ancak bu talebi Chiang Kai-shek tarafından her seferinde reddedilmişti.
1936 yılının Aralık ayının başlarında Chiang Kai-shek Xi'an kentine gidip, Zhang Xueliang ve Yang Hucheng’e kendi birlikleriyle birlikte Shaanxi’nin kuzey cephesinde “ÇKP’yi temiz- leme operasyonu”na katılma emri verdi. Bunun üzerine Zhang ve Yang “askeri darbe” başlatma kararı aldı. 12 Aralık sabahı iki generalin komuta ettiği Kuzeydoğu Kolordusu ve 17. Cephe Birliği eş güdümlü hareket edip Chiang Kai-shek’in yanı sıra, Chen Cheng ve Wei Lihuang dahil düzinelerce KMT yetkilisini göz altına aldı. Hemen ardından tüm ülkeye duyuru yapılarak, Nanjing yönetiminin yeniden örgütlenmesi ve iç savaşa son verilmesi dahil, Japon saldırganlara karşı direnişi destekleyen 8öneri ortaya koyuldu. Bu, Çin ve tüm dünyayı şoke eden Xi’an Olayı’dır.
ÇKP, olaydan önce haberdar değildi, planlamaya da katıl- madı. Zhang Xueliang olayın meydana geldiği günün gece- sinde ÇKP Merkez Komitesi’ne telgraf gönderip ÇKP’nin fikrini dinlemek istedi. ÇKP Merkez Komitesi, yurt içindeki ve dışındaki durumu analiz edip, Çin milletinin menfaatlerini koruma prensibi ekseninde hareket ederek, olayı barışçı yolla çözme ilkesini benimsedi. 17 Aralık günü Zhou Enlai’in başkanlığındaki ÇKP heyeti Xi’an kentine ulaştıktan sonra, Zhang Xueliang ve Yang Hucheng’la samimi bir görüşme yaptı, çeşitli çevrelerden temsil- cilerle bir araya geldi. Zhou Enlai, Zhang Xueliang ve Yang Hucheng’in ortak çabaları ve yapılan müzakereler sayesinde Chiang Kai-shek, “ÇKP’yi temizlemeyi durdurma, Kızıl Ordu’yla birlikte Japon saldırganlara direnme” dahil 6 maddelik vaatte bulundu.
Xi’an Olayı, KMT ile ÇKP’nin yeniden işbirliği geliştirmesi için somut koşulların olgunlaştığı dönemde yaşandı. Olayın barışçı şekilde çözülmesi, Çin’deki gidişatı değiştiren bir kavşak noktası teşkil etti. Ardından Çin’de 10 yıldır süren iç savaş da temelde sona ermiş oldu, ulusal barış ilk etapta gerçekleştirildi. Çin, iç savaştan çıkıp Japon saldırganlara karşı ulusal direniş dönemine girdi.
西安事变
1936年12月12日，国民党爱国将领张学良、杨虎城在陕西西安发动“兵谏”，逼迫蒋介石抗日，史称西安事变，亦称“双十二事变”。
面对日本帝国主义的步步紧逼，1935年，中国共产党发布《为抗日救国告全体同胞书》（即《八一宣言》），提出抗日民族统一战线的主张。全国人民的抗日运动进入新的高潮，蒋介石的“攘外必先安内”的政策更加不得人心。张学良曾多次劝谏蒋介石停止内战、一致对外，都被拒绝。
1936年12月初，蒋介石到西安迫令张学良、杨虎城立即率部开赴陕北前线“剿共”。在这种情况下，张学良、杨虎城决定发动“兵谏”。12月12日凌晨，东北军和第十七路军协同行动，扣押了蒋介石，囚禁了陈诚、卫立煌等几十名国民党军政要员，随即通电全国，提出改组南京政府、停止一切内战等八项抗日主张。这便是震惊中外的西安事变。
中国共产党在事变前没有与闻此事。事变爆发后，张学良当夜致电中共中央，希望听取中共意见。中共中央分析了国内外形势，以中华民族利益的大局为重，确定了用和平方式解决事变的方针。12月17日，以周恩来为首的中共代表团到达西安，与张学良、杨虎城恳切会谈，并接见各方人士，力争和平解决西安事变。由于周恩来与张学良、杨虎城的共同努力，经过谈判，迫使蒋介石作出了“停止剿共，联红抗日”等六项承诺。
西安事变在国共两党重新合作的客观形势渐次成熟的时候，起了促成这个合作的作用。西安事变的和平解决，成为时局转换的枢纽。从此，中国十年内战的局面基本结束，中国由此实现了从国内战争到全国抗战的伟大转变。