1989’da düzenlenen ÇKP 13. Merkez Komitesi 4. Genel Kurul Toplantısı’ndan itibaren Jiang Zemin’in öncülüğündeki ÇKP üyeleri, Çin’e özgü sosyalizmi inşa etme sürecinde sosya- lizm nedir, nasıl inşa edilir, ne tür bir parti nasıl inşa edilmelidir, gibi soruların cevaplarına dair daha bilinçli hale gelmişlerdir. Bu süreçte ÇKP ve devlet yönetimine ilişkin yeni ve değerli dene- yimler kazanılmış, önemli Üç Temsil Düşüncesi oluşturulmuştur. Şubat 2000’de Guangdong eyaletinde yaptığı incelemeler sırasında Jiang Zemin, yeni asırda Çin’in ve dünyanın durumu, ÇKP’nin üstlendiği tarihi görevler ve Parti inşası gerçeklerine dayanarak “Üç Temsil” düşüncesini ortaya koydu. Bu düşünce, hem ÇKP içinde ve dışında hem de Çin içinde ve dışında büyük
yankı uyandırdı.
Jiang Zemin, Temmuz 2001’de ÇKP’nin kuruluşunun 80. yıldönümü vesilesiyle düzenlenen kutlama konferansında bir konuşma yaparak, Üç Temsil Düşüncesi’nin bilimsel ve temel içeriğini sistematik bir şekilde açıkladı. Buna göre ÇKP, daima Çin’in ileri imalat gücünü geliştirme ihtiyacını, gelişmiş kültürel gidişatını ve halkın temel çıkarlarını temsil etmelidir.
Kasım 2002’de gerçekleştirilen ÇKP 16. Ulusal Kongresi’nde Üç Temsil Düşüncesi Marksizm-Leninizm, Mao Zedong Düşüncesi ve Deng Xiaoping Teorisi ile birlikte ÇKP’nin uzun vadede izlemesi gereken rehber düşünceler ilan edilmiş ve ÇKP Tüzüğü’ne yazılmış, 2004’te yapılan 10. ÇUHM 2. Toplantısı’nda da Çin Anayasası’na dahil edilmiştir.
Ekonomi, siyaset, kültür, savunma, diplomasi ve Parti inşası gibi çeşitli alanlara nüfuz eden Üç Temsil Düşüncesi; reform, kalkınma, istikrar, iç işleri, dış ilişkiler, ulusal savunma ve Parti-devlet-ordu yönetimi gibi konuları kapsayan sistematikbir bilimsel teoridir.
ÇKP en nihayetinde Çin’deki ileri imalat gücünün gelişti- rilmesi ihtiyacını temsil etmelidir. ÇKP’nin teorileri, programı, çizgisi, ilkeleri, politikaları ve çeşitli çalışmaları, imalat gücünün geliştirilmesi için gereken koşullara uymalı, toplumun üretici güçlerinin özgürleşme ve gelişme taleplerini karşılamalıdır. İmalat gücünün geliştirilmesiyle birlikte halkın yaşam standart- ları da yükseltilmelidir.
ÇKP daima ileri düzey kültürel gidişatı temsil etmelidir. Teorileri, programı, çizgisi, ilkeleri, politikaları ve çeşitli çalış- maları modernleşmeye, dünyaya ve geleceğe yönelik olmakla beraber ulusal, bilimsel ve kitlesel bir sosyalist kültürün gerek- sinimlerini yansıtmalıdır. ÇKP tüm ulusun ideolojik seviyesi, ahlakı, bilimsel ve kültürel düzeyinin artırılmasına yönelik eylem- lerde bulunmalı, milli ekonomik ve sosyal kalkınmaya manevi güç ve entelektüel destek sağlamalıdır.
ÇKP daima halkın temel çıkarlarını temsil etmelidir. Teorileri, programı, çizgisi, ilkeleri, politikaları ve çeşitli çalış- malarında halkın temel çıkarlarını başlangıç ve varış noktaları olarak görmeli; halkın aktifliği, yenilikçiliği ve yaratıcılığını açığa çıkarmalı; toplum daima ilerlerken halkın somut ekonomik, siyasi ve kültürel menfaat elde etmesini mümkün kılmalıdır.
Üç Temsil Düşüncesi birbiriyle yakından bağlantılı bir dizi yeni düşünce ve teoriyi ortaya koymuştur, bu düşünceler şöyledir: Sosyalist piyasa ekonomisi sisteminin kurulmasıyla ilgili düşünceler, kamu mülkiyeti başta olmak üzere çeşitli mülkiyet biçimlerinin ortak gelişmesini sağlayan, Çin’e özgü sosyalizmin ilk aşamasındaki temel ekonomik sistemle ilgili düşünceler, herkesin verdiği emeğin karşılığını alması kuralı başta olmak üzere çeşitli dağıtım biçimlerinin birlikte geliştirilmesiyle ilgili düşünceler, çok yönlü dışa açılma stratejisiyle ilgili düşünceler, sosyalist maddi medeniyet, siyasi medeniyet ve manevi mede- niyetin koordineli gelişmesi hakkındaki düşünceler, kalkınmanınÇKP’nin başlıca iktidar görevi olmasına dair düşünceler, reform, kalkınma ve istikrar arasındaki ilişkinin doğru algılanmasıyla ilgili düşünce, yasalara bağlı sosyalist ülke inşasıyla ilgili düşünceler, hukuka bağlı yönetimin ahlâk tabanlı yönetimle birleştirilmesiyle ilgili düşünce, Çin’e özgü savunma yolunun izlenmesiyle ilgili düşünceler, ÇKP’nin sınıf temelinin sağlamlaştırılması ve kitlesel temelinin genişletilmesiyle ilgili düşünce vb.
Üç Temsil Düşüncesi, ne tür bir Parti nasıl inşa edilmelidir, gibi sorulara yaratıcı cevaplar sağlar, ÇKP’nin inşası doğrultu- sundaki yeni projelerin sosyalizm davasıyla birleştirilmesinin ürünüdür. Parti’nin doğası, amacı ve kılavuz düşünceleri ile görevlerine çağın zengin özelliklerinin eklendiğini gösterir. Üç Temsil Düşüncesi, ÇKP’nin kılavuz düşüncelerinin bir kez daha zamanla başa baş ilerlediğini göstermektedir, Parti inşasını güçlendirmek ve sosyalizmi geliştirmek için güçlü bir teorik silah işlevi görür, Çin’e özgü sosyalizmin teorik sisteminin önemli bir parçasıdır.
“三个代表”重要思想
1989年中共十三届四中全会以后，以江泽民为主要代表的中国共产党人，在建设中国特色社会主义的实践中，加深了对什么是社会主义、怎样建设社会主义和建设什么样的党、怎样建设党的认识，积累了治党治国新的宝贵经验，形成了“三个代表”重要思想。
面对新世纪，基于对国内外形势、党肩负的历史任务、党自身建设实际的清醒认识和准确把握，江泽民于2000年2月在广东考察期间提出“三个代表”的要求，在党内外、国内外引发强烈反响。2001年7月，江泽民在庆祝中国共产党成立80周年大会上发表重要讲话，系统阐述“三个代表”重要思想的科学内涵和基本内容，即中国共产党必须始终代表中国先进生产力的发展要求，代表中国先进文化的前进方向，代表中国最广大人民的根本利益。2002年11月，中共十六大把“三个代表”重要思想同马克思列宁主义、毛泽东思想、邓小平理论一道确立为中国共产党必须长期坚持的指导思想和行动指南，并写入党章。2004年，十届全国人大二次会议将“三个代表”重要思想载入中国宪法。
“三个代表”重要思想贯穿经济、政治、文化、军事、外交、党的建设等各个领域，涵盖改革发展稳定、内政外交国防、治党治国治军等各个方面，是一个系统的科学理论。中国共产党必须始终代表中国先进生产力的发展要求，就是党的理论、路线、纲领、方针、政策和各项工作，必须努力符合生产力发展的规律，体现不断推动社会生产力的解放和发展的要求，通过发展生产力不断提高人民群众的生活水平。中国共产党必须始终代表中国先进文化的前进方向，就是党的理论、路线、纲领、方针、政策和各项工作，必须努力体现面向现代化、面向世界、面向未来的，民族的科学的大众的社会主义文化的发展要求，促进全民族思想道德素质和科学文化素质的不断提高，为国家经济发展和社会进步提供精神动力和智力支持。中国共产党必须始终代表中国最广大人民的根本利益，就是党的理论、路线、纲领、方针、政策和各项工作，必须坚持把人民的根本利益作为出发点和归宿，充分发挥人民群众的积极性、主动性、创造性，在社会不断发展进步的基础上，使人民群众不断获得切实的经济、政治、文化利益。
“三个代表”重要思想提出了一系列紧密联系、相互贯通的新思想、新观点、新论断，主要包括：关于建立社会主义市场经济体制的思想；关于公有制为主体、多种所有制经济共同发展是中国社会主义初级阶段的基本经济制度的思想；关于按劳分配为主体、多种分配方式并存的思想；关于实行全方位对外开放战略的思想；关于社会主义物质文明、政治文明和精神文明协调发展的思想；关于发展是党执政兴国的第一要务的思想；关于正确处理改革发展稳定关系的思想；关于建设社会主义法治国家的思想；关于依法治国和以德治国相结合的思想；关于走中国特色的精兵之路的思想；关于巩固党的阶级基础和扩大党的群众基础的思想等。这些思想、观点和论断构成了“三个代表”重要思想的主要内容。
“三个代表”重要思想创造性地回答了建设什么样的党、怎样建设党的问题，把党的建设新的伟大工程同中国特色社会主义伟大事业紧密联系起来，赋予党的性质、宗旨、指导思想和任务以丰富的时代内容。“三个代表”重要思想是中国共产党指导思想的又一次与时俱进，是加强和改进党的建设、推进社会主义自我完善和发展的强大理论武器，是中国特色社会主义理论体系的重要组成部分。