Deng Xiaoping’in Güney Çin Turundaki Konuşmaları
1980’li yılların sonunda ve 90’ların başında Çin, sosyalist reform ve dışa açılma ile sosyalist modernleşme yolu ve modelinin araştırılmasında kritik bir noktadaydı, ya ilerleyecek ya da gerileyecekti. İlerleme yönünü seçmesi gereken bir kavşaktaydı. Bu sıkıntıdan hızla kurtulamazsa ve bu negatif eğilim devam ederse Çin, ÇKP 11. Merkez Komitesi 3. Genel Kurul Toplantısı’nda belirlenen ideolojik, örgütsel ve siyasi çizgilerinden sapacaktı. ÇKP 13. Ulusal Kongresi’nde tespit edilen sosyalizmin ilk aşaması yolunda tersine dönecekti. Sosyalist reform ve dışa açılma çalışmaları yarım kalacaktı; Çin’in sosyalizm davası belki bir kez daha doğru istikametten sapacaktı.
Bu kritik anda ÇKP’nin ikinci nesil liderlik çekirdeği, reform ve dışa açılmanın baş tasarımcısı Deng Xiaoping 88 yaşındaydı ve ÇKP Merkez Komitesi liderlik pozisyonuna resmen veda etmişti. Ancak ÇKP’ye ve halka karşı derin beklentileri, güçlü siyasi ve stratejik bilinci ile 18 Ocak-21 Şubat 1992 tarihlerinde Wuchang, Shenzhen, Zhuhai ve Shanghai’a arka arkaya inceleme gezileri gerçekleştirdi ve bu gezilerde bir dizi önemli konuşma yaptı. Bu konuşmalar “Güney Çin Turundaki Konuşmalar” olarak bilinir. 26 Mart 1992’de Shenzhen Özel Ekonomik Bölgesi Gazetesi’nde “Doğu Rüzgarı Gözleri Baharla Doldurdu—Yoldaş Deng Xiaoping’in Shenzhen Notları” adlı editöryel makale yayımlandı ve bu makalede Deng Xiaoping’in Güney Çin turundaki konuşmaları paylaşıldı.
Deng Xiaoping’in konuşmalarının önemli noktaları olan ÇKP’nin “bir merkez, iki temel nokta” çizgisinde ve Çin’e özgü sosyalizm yolunda sapmadan ilerlemek, fırsatları yakalayarak reform ve dışa açılmayı hızlandırmak ekonomik inşaya odaklanmakla ilgili problemleri çözdü; sosyalizm ve sosyalizmin özü nedir gibi bir dizi soruyu cevapladı. Deng Xiaoping’in konuşmaları, halkın zihnindeki yaygın kuşkuları hedef alarak reformun derinleştirilmesinin ve kalkınmanın hızlandırılmasının gerekliliği ve önemini yine tasdik etti. Çin’in gerçeklerinden yola çıkıp çağın seviyesinde durarak, 10 yılı aşkın süredir sürdürülen reform ve dışa açılma deneyimlerini özetleyen konuşmalar, bir dizi önemli teorik ve pratik konuda yeni bakış açıları öne sürdü. Uzun yıllardır yöneticilerin ve kitlelerin kafalarını karıştıran çok sayıda algısal soruları yanıtladı. Deng Xiaoping’in konuşmaları, ÇKP’ye ve halka sunduğu en değerli siyasi emanettir.
Güney Çin turundaki konuşmalar, Deng Xiaoping Teorisi’nin oluşumunu ve olgunlaşmasını temsil eder; aynı zamanda Çin’in reform ve dışa açılmasında ikinci dalganın yükselmesine ve reformların yeni bir aşamaya girmesine işaret eder. Bu önemli konuşmalar, Çin’in reform ve dışa açılmasında “sosyalizm nedir ve nasıl inşa edilir” gibi mühim soruları etraflıca cevaplamıştır; halkın ideolojilerini büyük ölçüde serbest bırakarak sosyalizme inançlarını güçlendirmiştir; Çin’in reform ve dışa açılma sürecini ilerletmiştir. Çin’e özgü sosyalizmi inşa etme yolunda bir kilometre taşı niteliğindeki Güney Çin turu konuşmaları, sadece 1990’lı yıllarda Çin’in ekonomik reformu ve sosyal ilerlemesinde kritik rol oynamakla kalmamış, aynı zamanda Çin’in 21. yüzyılda reform çalışmalarına ve kalkınmasına hadsiz bir itici güç katmıştır .
邓小平南方谈话
20世纪80年代末90年代初的中国，处在社会主义改革开放、社会主义现代化道路与模式探索不进则退的临界点上，处在选择前进方向的十字路口上。如果不迅速摆脱这种困境、任不良倾向发展，十一届三中全会以来党确立的正确的思想路线、组织路线、政治路线就会被扭曲，党的十三大确立的社会主义初级阶段的基本路线就会被扭转，社会主义改革开放事业就会中途搁置，中国的社会主义事业可能再次偏离正确的航程。
在这一关键时刻，1992年1月18日至2月21日，当时已正式告别中央领导岗位的党的第二代领导核心、改革开放的总设计师邓小平，以88岁的高龄，凭着对党和人民伟大事业的深切期待，以强烈的政治意识、战略意识和忧患意识，先后赴武昌、深圳、珠海和上海视察并发表一系列重要讲话，通称“南方谈话”。
1992年3月26日，《深圳特区报》率先发表《东方风来满眼春——邓小平同志在深圳纪实》的重大社论报道，并集中阐述邓小平南方谈话的要点内容。讲话重点解决了坚定不移地贯彻执行党的“一个中心、两个基本点”的基本路线、坚持走有中国特色社会主义道路、抓住有利时机加快改革开放的步伐、集中精力把经济建设搞上去和什么是社会主义及社会主义的本质等问题。讲话针对人们思想中普遍存在的疑虑，重申深化改革、加速发展的必要性和重要性，并从中国实际出发，站在时代的高度，深刻总结十多年改革开放的经验教训，在一系列重大的理论和实践问题上提出新观点、讲出新思路，回答了多年来困扰和束缚干部群众思想的许多重大认识问题，是给全党和全国人民的一份最宝贵的政治嘱托。
“南方谈话”的发表标志邓小平理论的形成和成熟，也标志中国改革开放第二次浪潮的掀起和中国改革进入新阶段。这一系列重要讲话及时深刻地回答了中国改革开放中“什么是社会主义，怎样建设社会主义”的重大问题，极大地解放了人们的思想并坚定了人们的社会主义信念，极大地推动了我国改革开放的进程，是建设有中国特色社会主义道路上的一座里程碑。“南方谈话”不仅对中国20世纪90年代的经济改革与社会进步起到关键性推动作用，对21世纪中国的改革与发展同样产生着不可估量的推动作用。