Japonya: İpek Yolu Diplomasisi
Japonya’nın “İpek Yolu Diplomasisi” düşüncesi, ilk kez eski başbakanı Ryutaro Haşimoto tarafından 1997 yılında ortaya koyuldu. Bu düşünce bağlamında başlangıçta Japonya’da enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi amaçlanıyordu.
Haşimoto, Orta Asya ve Kafkasya’daki 8 ülkenin “İpek Yolu Bölgesi” olarak adlandırılmasını ve bu bölgenin Japonya’nın yeni diplomasi stratejisinin öncelikli alanı olarak görülmesini önerdi. Japonya’nın Orta Asya’ya yönelik bu stratejisi daha sonra “İpek Yolu Diplomasisi” adıyla anılmaya başladı.
Japonya, söz konusu stratejiyle şunlara niyetlenmektedir: evvela, Japonya ekonomik çıkarları açısından hareket ederek, kendi enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesini teminat altına almayı ve rezervleri Orta Doğu’nunkiyle kıyaslanabilir bir enerji deposu olan Orta Asya’da yer almayı amaçlamaktadır. İkinci olarak, jeopolitik bakımdan Japonya, Orta Asya ve Kafkasya’da ayaklarını sağlam basmaya gerek duymaktadır.
2004 yılında ise Japonya, İpek Yolu Diplomasisi stratejisini yineleyerek, siyasi etkisi ve ekonomik nüfuzunu artırmak suretiyle Orta Asya’daki enerji kaynaklarını ve ticarette liderlik hakkını elde etmek amacıyla “Orta Asya+Japonya” adlı işbirliği mekanizmasının oluşturulmasını sağladı. 2012 yılında da Japonya, İpek Yolu Bölgesi’ne 21 milyon 913 bin ABD Doları tutarında kalkınma fonu aktardı. Fonun yatırım alanları arasında karayolu, havaalanı, köprü, enerji santralı ve kanal gibi altyapı tesislerinin inşası yer aldı.
2015 yılının Ekim ayında, Japonya Başbakanı Şinzo Abe, Moğolistan ve 5 Orta Asya ülkesini ziyaret etti. Bu ziyaretlerin amacı, bu ülkelerle lojistik ve taşımacılık gibi alanlardaki işbirliğine öncelik verilerek “Japonya-Orta Asya Diyalogu” mekanizmasını başlatmak idi. Ziyaretlerle, Japonya’nın Çin’i hedef alan “takip etme diplomasisi”nin perdesi Orta Asya’da açılmış oldu.
日本“丝绸之路外交”
日本“丝绸之路外交”由前首相桥本龙太郎于1997 年首次提出，初衷是保障日本能源来源的多元化。桥本龙太郎倡议把中亚及高加索八国称为“丝绸之路地区”，并将其置于日本新外交战略的重要位置。此后，日本对中亚的外交逐渐被称为“丝绸之路外交”。日本提出这一战略有如下意图：一是从经济利益考虑出发，保障自身能源来源的多元化，抢先占据中亚地区这个储量不亚于中东的能源宝库。二是从地缘政治着眼，谋求日本在中亚和高加索地区站稳脚跟。2004年，日本重提“丝绸之路外交”战略，并推动设立“中亚+日本”合作机制，旨在通过加强政治影响和经济渗透来争取中亚地区的能源开发与贸易主导权。2012年，日本向“丝绸之路地区”提供2191.3万美元的政府发展援助，投资领域涉及道路、机场、桥梁、发电站、运河等基础设施建设。2015年10月，安倍晋三出访蒙古和中亚五国，目的是要激活“日本与中亚对话”机制，侧重在运输和物流等领域促进合作，表明“日本针对中国的‘跟跑外交’策略已在中亚拉开帷幕”。